Okrywa śnieżna na polach cieszy rolników z wielu względów. Z jednej strony chroni rośliny przed mrozami, a z drugiej zabezpiecza roślinom wodę. Nie inaczej jest na polach doświadczalnych w Sielinku. Długo zalegająca okrywa śnieżna może jednak nieść za sobą również niekorzystne zjawiska dla roślin.
Zjawiska występujące zimą mające wpływ na wzrost i rozwój roślin.
Najważniejszym zjawiskiem, z punktu widzenia produkcji roślinnej, występującym zimą jest jarowizacja. Są to procesy biochemiczne, zachodzące pod wpływem niskich temperatur, wpływające na ich zakwitanie. Rośliny te bez okresu chłodu mogą rozwijać się tylko wegetatywnie, w ogóle nie tworząc kwiatów. Dopiero okres chłodów powoduje przejście rośliny w fazę generatywną. Jest to bardzo ważny element wegetacji, bez którego nie można by było zbierać plonów.
Zimą jednak występują również takie zjawiska, które mogą nam zniszczyć uprawy. Zaliczamy do nich:
- wymarzanie roślin,
- wysmalanie roślin,
- wyprzenie roślin.
Wymarzanie roślin
Wymarzanie roślin jest to częściowe lub całkowite uszkodzenie rośliny w wyniku niskich temperatur. Przyczyną jest nagłe, długo trwające obniżenie temperatury w przypadku kiedy zboża nie są okryte pokrywą śnieżną. Objawia się żółknięciem, brunatnieniem i skręcaniem liści zbóż.
Chore rośliny można łatwo wyciągnąć z ziemi. Temperatury, przy których węzeł krzewienia ulega uszkodzeniu wynoszą np. −18 stopni Celsjusza (żyto), −15 stopni Celsjusza (pszenica ozima), −12 stopni Celsjusza (jęczmień ozimy).
Wysmalanie roślin
Kolejnym zjawiskiem jest wysmalanie roślin. Jest to zjawisko występujące w zimie, kiedy rośliny nie są okryte śniegiem, w temperaturach poniżej 0 stopni Celsjusza i wietrze wiejącym przez dłuższy czas. W takich warunkach następuje stopniowe osłabienie węzła krzewienia i nadmierna transpiracja wody. Z powodu zbyt niskiej temperatury gleby system korzeniowy nie jest w stanie uzupełnić strat wody, wobec czego chore rośliny stopniowo więdną, brunatnieją, zasychają i giną.
W przypadku obu tych zjawisk pokrywa śnieżna zimą jest bardzo ważna, ponieważ chroni ona rośliny przed tymi właśnie zjawiskami. Jednak długo zalegający śnieg może mieć również negatywny wpływ na uprawy. Jest to związane z zjawiskiem wyprzenia roślin.
Wyprzenie roślin
Wyprzenie jest to nieinfekcyjna lub infekcyjna choroba roślin o podłożu mieszanym. Występuje w wyniku zbyt długiego zalegania okrywy śnieżnej. Zamieranie roślin pod śniegiem lub bezpośrednio po jego stopnieniu spowodowane ich wycieńczeniem (wyprzenie fizjologiczne), zwłaszcza jeśli wycieńczone rośliny zostaną zaatakowane np. pleśnią śniegową zbóż (wyprzenie fitopatologiczne).
Najbardziej wrażliwe na wyprzenie jest żyto, natomiast w znacznie mniejszym stopniu wrażliwe są pszenica, pszenżyto, jęczmień oraz rzepak. Czynnikami ryzyka wyprzenia są rzeźba terenu (stoki północne, miejsca tworzenia się zasp śnieżnych przez naturalnych i sztucznych zasłonach), rodzaj gleby (gleby ciężkie i zlewne) oraz zabiegi agrotechniczne (zbyt wczesny lub zbyt późny siew, zbyt duża gęstość siewu).