Ludzie z miast jeżdżą na wieś już nie tylko po to, aby wypocząć pod przysłowiową gruszą, ale także są żywo zainteresowani kuchnią regionalną czy rzemiosłem i sztuką ludową. Coraz częściej szukamy tego co prawdziwe, wyjątkowe, nasze, a to można znaleźć właśnie w kulturze ludowej – mówi Katarzyna Saks, dyrektor Narodowego Instytutu Kultury i Dziedzictwa Wsi, który jest jednym z patronów honorowych Krajowych Dni Pola Sielinko 2023.
Krajowe Dni Pola to nie tylko święto rolników, ale także okazja do poznania tradycji i kultury regionu, w którym odbywa się wydarzenie. Na co, Pani zdaniem, powinny szczególnie zwrócić uwagę osoby, które wybierają się do Wielkopolski na Krajowe Dni Pola? Z czego słynie wielkopolska wieś?
Na początku trzeba zaznaczyć, że trudno mówić o wielkopolskiej wsi jako o jednolitej całości. Jest to składowa kultur kilku grup regionalnych – warto tu wymienić choćby Bambrów, Biskupian, Chazaków czy Krajniaków. Strojów ludowych też w Wielkopolsce mamy kilka. Jeśli jednak miałabym wspomnieć o tym, z czego Wielkopolska słynie i z czym się kojarzy, to na pewno będą to tradycje muzyczne, a konkretnie dudy. O bogactwie kulturowym wsi wielkopolskiej może świadczyć fakt, jak wiele zwyczajów z tamtego regionu zostało wpisanych na „Krajową listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego”. Są to między innymi tradycje dudziarskie, umiejętność budowy i gry na koźle, tradycje weselne z Szamotuł i okolic oraz tradycje kulturowe Bambrów Poznańskich. Z kolei na „Liście produktów tradycyjnych” prowadzonej przez Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi znajdziemy wiele elementów wielkopolskiej kultury kulinarnej, na przykład gzik, andruty kaliskie czy gęś owsianą ostrzeszowską. Długo można by o tym mówić, ale znacznie przyjemniej jest doznać tego osobiście, odwiedzając Wielkopolskę. Jest tu wiele miejsc i wiele wydarzeń, które pozwalają zapoznać się z dziedzictwem kulturowym regionu, na przykład Wielkopolski Park Etnograficzny w Dziekanowicach czy Zbąszyń i jego Biesiady Koźlarskie. Czasem nie trzeba wyjeżdżać z Poznania, żeby poznać stare wiejskie zwyczaje – wystarczy spędzić Wielkanoc w dzielnicy Ławica. W lany poniedziałek można tam zaobserwować kultywowanie zwyczaju zwanego żandarami, czyli tradycyjnego korowodu przebierańców wyruszających w obchód dzielnicy po porannej mszy. Zwyczaj ten nie zaginął pomimo włączenia dawnej wsi w granice miasta.
Jak Pani ocenia, jak dużą wiedzę o polskiej wsi mają mieszkańcy miast?
Myślę, że coraz większą. Wiele osób jest zainteresowanych swoimi korzeniami, a przecież zdecydowana większość z nas pochodzi ze wsi. Bardzo pozytywnym zjawiskiem jest też, moim zdaniem, odkrywanie tożsamości wspólnot lokalnych w poszczególnych regionach, pokazywanie ich odrębności oraz tego, czym mogą się poszczycić. To dziś jest coraz bardziej atrakcyjne, dziedzictwo kulturowe staje się bardzo ważnym elementem turystyki wiejskiej. Ludzie z miast jeżdżą na wieś już nie tylko po to, aby wypocząć pod przysłowiową gruszą, ale także są żywo zainteresowani kuchnią regionalną czy rzemiosłem i sztuką ludową. Chyba jako społeczeństwo zaczynamy być zmęczeni wyrobami fabrycznymi spod jednej sztancy i zunifikowaną kulturą i muzyką, bez żadnych znaków szczególnych. Coraz częściej szukamy tego co prawdziwe, wyjątkowe, nasze, a to można znaleźć właśnie z kulturze ludowej.
Narodowy Instytut Kultury i Dziedzictwa Wsi jest patronem honorowym Krajowych Dni Pola. Dlaczego zdecydowaliście się Państwo na objęcie tego wydarzenia patronatem?
Wydarzenie wpisuje się w cele statutowe Instytutu, jakimi są badanie, popularyzowanie i poszerzanie wiedzy na temat kultury mieszkańców obszarów wiejskich, współpraca z jednostkami, których zakres działania obejmuje problematykę obszarów wiejskich, wspieranie tradycyjnej kultury ludowej i odrębności regionalnych oraz zachowanie dziedzictwa historycznego wsi. Krajowe Dni Pola to doskonała promocja różnorodności, tradycji i kultury Wielkopolski, w tym kół gospodyń wiejskich. Objęcie patronatem honorowym tego wydarzenia pozwoli Instytutowi na poszerzenie kręgu jego odbiorców poprzez dotarcie do szerokiej grupy przedstawicieli branży rolniczej z merytoryczną informacją i zaproszeniem do współpracy.
W jaki sposób Instytut zaprezentuje się na Krajowych Dniach Pola?
Jako instytucja kultury chcemy zagospodarować przestrzeń związaną z tradycją i dziedzictwem wsi. Uczestnicy Krajowych Dni Pola będą mogli odwiedzić nasze stoisko w pobliżu sceny głównej i zapoznać się z dorobkiem Instytutu – kupić lub obejrzeć nasze publikacje oraz gry, a także uzyskać informacje na temat inicjatyw, które podejmujemy w toku naszej działalności. Chcemy pokazać bogactwo kulturowe polskiej wsi – piękno jej strojów, różnorodność obrzędów oraz rolę kultury ludowej we współczesnym świecie. Przygotowujemy dla Państwa warsztaty rękodzielnicze oraz występy zespołów ludowych. Każdy z uczestników Krajowych Dni Pola będzie mógł zobaczyć i doświadczyć tej namacalnej strony kultury, wykonać własne małe dzieło sztuki oraz zatańczyć tradycyjne polskie tańce ludowe wspólnie z członkami zespołów. Przygotowaliśmy również ofertę dla uczniów szkół rolniczych. W poniedziałek, 5 czerwca 2023, młodzież będzie mogła zapoznać się z funkcjami i możliwościami naszej bazy SIGŻ, czyli Systemem Informacji o Gospodarce Żywnościowej, który z pewnością wesprze uczniów szkół rolniczych w ich edukacji. Ponadto przewidujemy część poświęconą strojom ludowym. Członkowie zespołów ludowych zaprezentują tradycyjne ubiory charakterystyczne dla różnych regionów naszego kraju.